काठमाडौ, २२ भदौ(ओएनएस) : ‘भाषण नगर काम
गर’ नाराका साथ आज निजामती सेवा दिवस मनाइँदै छ । यस सन्दर्भमा एक विज्ञका
नजरमा हाम्रो प्रशासन संयन्त्र कस्तो देखिन्छ त ?
१. बिजी फर बिजी बट नट बिजनेस
हाम्रो कर्मचारीतन्त्र सधैँ व्यस्त देखिन्छ । अहिले पनि तपाईंले कुनै सचिव, सहसचिवलाई फोन गर्नुभयो भने कि त तिनका पीएले ‘उहाँ बिजी होइसिन्छ, मिटिङमा होइसिन्छ’ भन्नेछन् कि ती प्रशासक स्वयंले आफ्नो मिटिङ र व्यस्तताको जानकारी दिनेछन् । सधैँ व्यस्तै व्यस्त देखिन्छ तर, उपलब्धि केही छैन ।
हाम्रो कर्मचारीतन्त्र सधैँ व्यस्त देखिन्छ । अहिले पनि तपाईंले कुनै सचिव, सहसचिवलाई फोन गर्नुभयो भने कि त तिनका पीएले ‘उहाँ बिजी होइसिन्छ, मिटिङमा होइसिन्छ’ भन्नेछन् कि ती प्रशासक स्वयंले आफ्नो मिटिङ र व्यस्तताको जानकारी दिनेछन् । सधैँ व्यस्तै व्यस्त देखिन्छ तर, उपलब्धि केही छैन ।
२. डाइनोसर प्रवृत्ति
हाम्रो प्रशासनतन्त्र यति धेरै समस्याग्रस्त भइसक्यो कि अब यो कहिल्यै सुध्रिन सक्दैन भन्ने आमधारणा नै बनिसक्यो । त्यसैले, यो डाइनोसरजस्तै सिद्धिन सक्छ तर सुध्रिन सक्दैन भन्न थालिएको छ ।
हाम्रो प्रशासनतन्त्र यति धेरै समस्याग्रस्त भइसक्यो कि अब यो कहिल्यै सुध्रिन सक्दैन भन्ने आमधारणा नै बनिसक्यो । त्यसैले, यो डाइनोसरजस्तै सिद्धिन सक्छ तर सुध्रिन सक्दैन भन्न थालिएको छ ।
३. कर्मचारी होइन, संयन्त्र समस्या
समस्या व्यक्तिका रूपमा कर्मचारी होइनन्, संयन्त्र हो भनिन्छ । अर्थात्, यो कर्मचारीतन्त्र असल मान्छेहरुको खराब जमघट हो । किनभने, लोक सेवा आयोगले राम्रामध्येका पनि राम्राराम्रा मान्छे छानेर पठाउँछ तर यस संयन्त्रभित्र छिरिसकेपछि ती राम्रा मान्छेबाट राम्रा काम भएको विरलै देख्न पाइन्छ ।
समस्या व्यक्तिका रूपमा कर्मचारी होइनन्, संयन्त्र हो भनिन्छ । अर्थात्, यो कर्मचारीतन्त्र असल मान्छेहरुको खराब जमघट हो । किनभने, लोक सेवा आयोगले राम्रामध्येका पनि राम्राराम्रा मान्छे छानेर पठाउँछ तर यस संयन्त्रभित्र छिरिसकेपछि ती राम्रा मान्छेबाट राम्रा काम भएको विरलै देख्न पाइन्छ ।
४. आफै सुध्रिँदैन, सुधार गर्नेले सुधार्दैनन्
जति कुरा गरे पनि, कर्मचारीको जति आलोचना गरे पनि राणाकालदेखि हालसम्मै हाम्रो प्रशासनतन्त्र राजनीतिक निर्देशनबाट चल्ने हो । त्यसैले यिनले आफै सुधार गर्ने होइन । यी केवल सुधारका संवाहक मात्र हुन् । तर, सुधार गर्नेले गर्दैनन् । सुधार गर्नुपर्ने राजनीतिक तहबाट हो ।
जति कुरा गरे पनि, कर्मचारीको जति आलोचना गरे पनि राणाकालदेखि हालसम्मै हाम्रो प्रशासनतन्त्र राजनीतिक निर्देशनबाट चल्ने हो । त्यसैले यिनले आफै सुधार गर्ने होइन । यी केवल सुधारका संवाहक मात्र हुन् । तर, सुधार गर्नेले गर्दैनन् । सुधार गर्नुपर्ने राजनीतिक तहबाट हो ।
५. जनताको काम, कहिले होला ठामको ठाम ?
राजाका काम कहिले जाला घाम भन्ने प्रवृत्ति गणतन्त्र आएको सात वर्षपछिसम्म पनि ज्यूँदै छ । अब भन्नुपर्ने भएको छ, जनताको काम कहिले हुन्छ ठामको ठाम ?
राजाका काम कहिले जाला घाम भन्ने प्रवृत्ति गणतन्त्र आएको सात वर्षपछिसम्म पनि ज्यूँदै छ । अब भन्नुपर्ने भएको छ, जनताको काम कहिले हुन्छ ठामको ठाम ?
६. मगन्तेतन्त्र
यो सधैँ माग्नेजस्तो देखिन्छ । जहिले पनि खान नपाएको मात्र कुरा मात्र गर्छ । काम नपाएको कुरा कहिल्यै गर्दैन । भएको काम पनि टार्छ, प्रभावकारी रुपमा नतिजामुखी भएर कहिल्यै गर्दैन ।
यो सधैँ माग्नेजस्तो देखिन्छ । जहिले पनि खान नपाएको मात्र कुरा मात्र गर्छ । काम नपाएको कुरा कहिल्यै गर्दैन । भएको काम पनि टार्छ, प्रभावकारी रुपमा नतिजामुखी भएर कहिल्यै गर्दैन ।
यति भन्दाभन्दै पनि सेना युद्धको बेलाको
शक्ति भएजस्तै शान्तिकालको शक्ति निजामती प्रशासन नै हो । सरकारको शक्तिको
केन्द्र हो, नागरिक प्रशासन । सरकारको इन्जिन हो । यसैमार्फत् सेवा प्रवाह
हुन्छ । विकास यही संयन्त्रमार्फत हुन्छ । न्याय र शान्ति सुरक्षाका काम
पनि यही संयन्त्रबाट हुन्छ । यो छ र त यसबारे टिप्पणी गरिरहेका छौँ ।
(जनप्रशासन क्याम्पसका उपप्राध्यापक पाण्डे जनप्रशासन संघका महासचिव पनि हुन् ।)
No comments:
Post a Comment